Đó là ký ức một thời nghèo cực của gia đình tôi. Mẹ tôi, người đàn bà quê tháo vát bao giờ cũng biết cách gồng lưng thu vén cho nhu cầu tồn tại của gia đình thật giản đơn mà hữu hiệu. Gia đình tôi không tốn kém nhiều vẫn tồn tại được qua những ngày tháng khó khăn là nhờ mẹ. Tận dụng phế phẩm, sáng chế ra nhiều món ăn lạ, ngon - đó chính là tài ba của mẹ tôi. Một trong những món ngon, đặc biệt mà tôi nhớ mãi... vỏ dưa hấu đem kho cá!
Thường vỏ dưa hấu gọt ra người ta chỉ đem làm thức ăn cho bò, heo hoặc bỏ đi. Vậy nhưng với mẹ thì không. Ăn dưa, phần vỏ gọt ra mẹ sẽ gom đem rửa sạch, xắt nhỏ, dài cỡ lóng tay cho vào xoong bỏ cá kho chung. Cá kho với vỏ dưa mẹ thường mua các giống cá biển da trơn, thịt nhiều ngọt đậm, như: Cá nục, cá ồ hoặc cá ngừ. Cá làm sạch, sắp vô xoong cùng vỏ dưa; đổ nước, nêm mắm muối và bắt đầu kho. Thường mẹ sẽ sai tôi chạy ra vườn hái vài trái ớt sừng chín đem bẻ đôi bỏ kho chung. Màu đỏ của ớt giúp tăng thẩm mỹ cho món cá kho, vị cay hăng khiến ngon miệng hơn khi ăn và đánh át mùi tanh của cá. Đun sôi, riu lửa, đun đến khi nào mùi cá quyện gia vị cùng vỏ dưa bốc lên thơm lừng; nước trong xoong rặt chỉ còn lấp xấp mẹ sẽ nhanh tay nhắc xuống. Mẹ nói: Cá kho vỏ dưa phải "kho nước" (tức trong xoong còn ít nước để chan cơm) mới ngon. Kho khô miếng dưa sẽ mặn, dai, ăn không còn giòn ngọt...
Lần đầu tiên ăn món cá với vỏ dưa hấu kho chung, tôi cứ thấy... ngài ngại. Tôi lựa toàn cá mà gắp, không dám đụng đến vỏ dưa. Vậy nhưng tới khi thấy cả nhà ai cũng thò đũa gắp lấy gắp để vỏ dưa, còn chắp hít khen ngon nên tôi "liều mạng" gắp đại một miếng. Cha mẹ ơi, đúng là ngon thiệt! Cái vỏ dưa cứng quèo lúc sống đã được sức nóng trong quá trình kho làm mềm ra. Đặc biệt nhất là vị ngọt của cá như bị "hút" vào dưa; cộng thêm chút thơm cay của mấy trái ớt kho chung khiến hương vị miếng vỏ dưa kho trở nên vô cùng "đặc sản". Hèn chi lúc tôi cắm đầu lựa cá, không dám ăn dưa cả nhà ai cũng nhìn tôi cười tủm tỉm. Hóa ra cá đã thấm vào dưa hết phần bổ béo nên ăn cứ nhạt phèo phèo...
Nước cá kho chan cơm đương nhiên cũng rất tuyệt vời. Một đặc điểm nữa của món cá kho vỏ dưa là càng hâm càng ngon (tất nhiên đừng hâm lâu quá!). Nhớ ngày tôi đi học xa, lâu lâu dắt lũ bạn cùng lớp về nhà chơi. Lúc đó mẹ dọn cơm có món cá kho vỏ dưa đứa nào mới trông cũng mắt tròn mắt! Vậy nhưng tới lúc ăn thì hít hà khen ngon, gắp tới. Lạ miệng thì ngon. Coi như chúng một lần được "mở mang tầm mắt" để biết mẹ tôi giỏi giang, tháo vát cỡ nào...!
Tạp bút Y NGUYÊN
